9. Romeinen 9:1-33

Na de eerste 8 hoofdstukken van zijn brief moet Paulus met de hand op het hart, in tamelijk krachtige woorden, onderstrepen dat hij zich echt om het Israel-naar-het-vlees bekommert:

Ik heb een grote smart en een voortdurend hartzeer. Want zelf zou ik wel wensen van Christus verbannen te zijn ten behoeve van mijn broeders, mijn verwanten naar het vlees; immers, zij zijn Israelieten, hunner is de aanneming tot zonen en de heerlijkheid en de verbonden en de wetgeving en de eredienst en de beloften: hunner zijn de vaderen en uit hun is, wat het vlees betreft, de Christus, die is boven alles, God, te prijzen tot in eeuwigheid! Amen.[Rom. 9:2-5]

Dat Paulus wel van Christus verbannen wil zijn omwille van het deel van Israel dat niet Christus volgt, onderstreept dat die Joden in hun ongeloof zelf los zijn van Christus, en dat dit voor hen zeer dramatische gevolgen heeft. Paulus heeft dat uitgebreid in de eerste 8 hoofdstukken van zijn brief uitgewerkt. Zonder Christus zijn alle mensen, Joden incluis, verloren.

De bovenstaande lijst met de voordelen voor de Israelieten wil blijkbaar niet zeggen dat al die zaken voor alle Israelieten van toepassing zijn. Ze horen van nature bij het volk, omdat God ze daartoe uitkoos, maar zonder aan Christus verbonden te zijn, doen ze Israel geen nut.

Zijn de beloften van God aan Israel dan dus vervallen? Hij had toch beloofd dat met de komst van de Christus gans Israel zou behouden worden? Blijkbaar is dat niet zo? Nee, zegt Paulus, God’s woord is niet vervallen, maar je moet het woord goed uitleggen.

Paulus geeft vervolgens zijn uitleg:

Want niet allen, die van Israel [dat is, Jakob] afstammen, zijn Israel, en zij zijn ook niet allen kinderen, omdat zij nageslacht van Abraham zijn, maar: Door Isaak zal men van nageslacht van u spreken. Dat wil zeggen: niet de kinderen van het vlees zijn kinderen Gods, maar de kinderen der belofte gelden voor nageslacht.[Rom. 9:6-8]

Het Griekse woord dat wordt gebruikt voor gans (pas) in aldus zal gans Israel behouden worden, komt voor in Rom. 9:6 en 7. Paulus zegt dat niet allen die van Israel afstammen, ook echt Israel zijn; en niet allen zijn kinderen die van Abraham afstammen.

In voorgaande hoofdstukken heeft Paulus dit al uitgebreid behandeld, dus hij zegt niet iets nieuws nu. In Rom 9:9-13 vult hij dit nader in, door erop te wijzen dat God in het Oude Testament wel vaker bepaalde nakomelingen van Jakob uitkoos, en andere niet. Dus: ook in het Oude Verbond was het al duidelijk dat niet alle fysieke nakomelingen (aan de wie de belofte was gedaan voor hem en diens nageslacht) onder de verbondszegeningen van God vallen.

Is dat onrechtvaardig van God? Dat was ongetwijfeld het argument van veel Joden die deze woorden van Paulus hoorden. Paulus meent niet dat sprake is van onrechtvaardigheid, en wijst op God’s recht om zich te ontfermen over wie Hij wil, en om te verharden wie Hij wil.[Rom 9:18]

Paulus haalt zijn bewijs voor God’s verkiezend handelen uit het meest formatieve deel van de geschiedenis van Israel, namelijk de tijd van de exodus uit Egypte; tegen Mozes zegt God dat Hij zich ontfermt over wie Hij wil. Volgens Paulus ligt het dus niet aan of iemand wil, of iets doet, maar van God die zich ontfermt.[Rom. 9:15-16]. En Farao is een voorbeeld van hoe God iemand verhardt opdat Gods naam verspreid zou worden over de hele aarde.[Rom. 9:17]

Paulus komt op deze gedachte van de verharding later terug, in Rom 11:29-32. Met die verzen op het oog lijkt het me redelijk om te zeggen dat Paulus in zijn woorden in Rom. 9:17-18 erop doelt dat als God iemand (of Israel) verhard, dit bedoeld is om de hele wereld zijn naam te doen kennen. In deze verzen is dus geen sprake van een globale theologie over de uitverkiezing, maar in de eerste plaats een bespreking van een concreet moment in de heilshistorie. Dat wordt ook duidelijk uit wat Paulus hierna zegt.

Opnieuw noemt Paulus het recht van God om te doen wat Hij wil:

Zal het geboetseerde soms tot zijn boetseerder zeggen: waarom hebt gij mij zo gemaakt? Of heeft de pottenbakker niet de vrije beschikking over het leem om uit dezelfde klomp het ene voorwerp te vervaardigen tot eervol, het andere tot alledaags gebruik?[Rom. 9:20-21]

In de woorden waarom hebt gij mij zo (Gr: houtoos) gemaakt, zit het woord dat ook voorkomt in de tekst: aldus (houtoos) zal gans Israel behouden worden. In Rom. 9:20 betekent dat woord beslist: op deze manier.

In Rom. 9:22-23 spreekt Paulus vervolgens belangrijke woorden in lastige lange zinnen. Ik probeer ze te volgen.

1. God heeft de voorwerpen van toorn, die tot het verderf waren gemaakt, met lankmoedigheid verdragen.
2. Die lankmoedigheid toonde Hij, hoewel Hij zijn toorn en kracht wilde tonen.
3. Het doel van deze lankmoedigheid was, om zijn heerlijkheid bekend te maken.
4. Die heerlijkheid maakt Hij bekend over de voorwerpen van ontferming
5. Die voorwerpen van ontferming heeft Hij tot heerlijkheid voorbereid.

Door te spreken over voorwerpen van toorn en voorwerpen van ontferming gaat Palulus door op zijn metafoor van de pottenbakker en de potten. Om te begrijpen wat Paulus hier zegt, beginnen we met Rom. 9:24, waar Paulus spreekt over de voorwerpen van ontferming die Hij tot heerlijkheid heeft voorbereid:

Dat zijn wij, die Hij geroepen heeft, niet alleen uit de Joden maar ook uit de heidenen.

Dat is dus de gemeente van Christus. Paulus laat zien dat Hosea al oog had voor het feit dat God eenmaal tegen heidenen zou zeggen: jullie zijn mijn volk, en dat wie niet geliefd was (de heidenen) geliefden van God zouden worden. Zij die ooit niet-het-volk waren, zullen zonen van de levende God worden. Dat stemt overeen met de woorden van Jesaja, dat van Israel slechts een overschot behouden zal worden. Niet alle Joden worden behouden. Helder toch?

Terug naar Rom. 9:22-23. De voorwerpen van ontferming zijn dus de Joden en mensen uit de volken die Jezus zijn gaan volgen. Christenen. De gemeente van Christus. De voorwerpen van toorn die God met lankmoedigheid verdraagt, dat lijken me de ongelovigen uit de volken en uit Israel. Paulus zegt wederom niks nieuws – zie bijv. Rom. 1:18-2:4. Paulus heeft het daar naar het lijkt in de eerste plaats over de geschiedenis van de mensheid; een geschiedenis van afval van God. Dat God met geduld zijn toorn heeft ingehouden over de zondige mensheid, was omdat Hij een plan had om zijn heerlijkheid te laten zien voor degenen die Hem in Christus volgen.

Even terzijde, Paulus suggereert in Rom. 1 en 2, waar hij over de toorn van God en over deze mensen spreekt, nimmer dat deze mensen zich niet kunnen of moeten bekeren; integendeel, hij roept deze mensen op tot bekering en geloof!

Paulus vat vervolgens samen wat hij in eerder hoofdstukken ook al breed heeft uitgemeten. Heidenen hebben gerechtigheid gekregen door het geloof, terwijl Israel de plank missloeg: het ging niet uit van geloof maar van vermeende werken.[Rom. 9:30-32]

Christus is de steen des aanstoots waar velen over zijn gestruikeld, maar wie op Hem zijn geloof bouwt, komt niet beschaamd uit.[Rom. 9:33]